Πάντα είχα πρόβλημα όταν άκουγα αναφορές σε ιδέες αποκομμένες από τη πραγματικότητα. Αισθανόμουν ότι αυτές οι συζητήσεις δεν αφορούν κανένα. Οι ιδέες παίρνουν το νόημά τους σε σχέση και σε αναφορά με την κοινωνική πραγματικότητα. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι οι ιδέες ή οι αξίες δε παράγουν πάντα συγκεκριμένα πραγματικά αποτελέσματα. Μου άρεσε αυτή η δυσπιστία ακόμα κι αν έκανε τους άλλους να με αποκαλούν μεταμοντέρνο ή σχετικιστή μορφάζοντας.
Αυτή μου η επιμονή μπήκε τα τελευταία εικοσιτετράωρα σε μια δοκιμασία. Στη νομική σχολή βρεθήκαν 300 απεργοί πείνας και η προπαγανδιστική επίθεση που ακολούθησε δεν έχει προηγούμενο στα χρόνια της μεταπολιτευτικής ιστορίας που έζησα και θυμάμαι. Η μόνη έκφραση που μπορώ να χρησιμοποιήσω για να περιγράψω τη κατάσταση είναι: «πέσιμο από φασίστες». Ή όπως άκουσα σ’ ένα αμφιθέατρο «ο εθνικός κορμός μας δείχνει τα δόντια του». Η κατάσταση ήταν δραματική και επικίνδυνη. Το άσυλο είχε αρθεί, ο πρύτανης είχε παραιτηθεί, τα μίντια είχαν απορροφηθεί να διαδίδουν ψέματα και συκοφαντίες, στηρίζοντας ρατσιστικές και φασιστικές απόψεις, οι φασίστες υστερίαζαν στα κανάλια, όσοι βοήθησαν αυτούς τους ανθρώπους στοχοποιούνταν ως κοινοί εγκληματίες, οι κλούβες των ματ είχαν περικυκλώσει τη νομική, οι αρμόδιοι υπουργοί δήλωναν πανέτοιμοι να επαναφέρουν τη τάξη και ο πρωθυπουργός δήλωνε έξαλλος με τη κατάσταση και τη καθυστέρηση επίλυσης της. Το πολιτικό σύστημα εναντιώθηκε στο σύνολο του στους απελπιστικά μόνους τριακόσιους. Το χειρότερο, οι άνθρωποι αυτοί δεν παρουσιάζονταν καν ως πολιτικά υποκείμενα, φορείς μιας συμβολικής πολιτικής δράσης με αυτοθυσία αλλά παρουσιάζονταν ως άβουλα αντικείμενα αριστερών βοναπαρτισμών. Στο διαδίκτυο όλες οι αλληλέγγυες φωνές απολογούνταν. Φτάνοντας εκεί τους ακουγα όλους να παραδέχονται την στρατηγική ήττα. Ήταν εκεί έλεγαν μόνο από ανθρωπισμό, για να μη συμβεί κανένα κακό. Στη σκέψη μου ότι δεν υπάρχει λόγος να φύγουν αυτοί οι άνθρωποι και να δηλώσουμε ότι είμαστε δίπλα τους αν αποφασίσουν να παραμείνουν δεν συνάντησα καν συγκατάβαση. Όλοι έψαχναν να βρουν ενόχους, όλοι σκέφτονταν το πως θα δοθεί ένα τέλος, πως θα ελαχιστοποιηθεί το κακό που έχει γίνει. Και οι 300 ακόμα απελπιστικά μόνοι, μέσα στη νύχτα συμφώνησαν, απομακρύνθηκαν και το θέμα έληξε.
Ήταν όμως πραγματικά μόνοι τους οι 300 και όσοι νιώθαμε δίπλα τους; Θα έμπαινε μέσα η αστυνομία, θα τους πέταγε έξω από τη σχολή, βίαια και ίσως αιματηρά και θα τέλειωνε εκεί η ιστορία της απεργίας πείνας μεταναστών στη νομική τον Ιανουάριο του 2011; Οι αξίες που εξέφραζε αυτή η πράξη είχαν εξαφανιστεί, αλλά σημαίνει αυτό ότι είχαν χαθεί;
Απεχθάνομαι τη θεωρία του κόσμου των ιδεών, δηλαδή της πλατωνικής καρικατούρας ότι οι ιδέες κατοικούν σ’ έναν άλλο μακρινό και αμόλυντο κόσμο και έτσι διατηρούνται πέραν του χωροχρονου και της ιστορίας αναλύοτες και αδιάφορες για τις πραγματικές συνθήκες. Δε πρόκειται γι’ αυτό. Οι ιδέες απλώς είχαν κρυφτεί όπως όταν σε μια έκλειψη ηλίου όλα σκοτεινιάζουν. Μέσα σ’ αυτό το σκότος πολλοί έχασαν τη ζωή τους δεχόμενοι το τέλος του ήλιου, κάποιοι απλώς έκαναν υπομονή και σύντομα ο ήλιος σκόρπιζε και πάλι τη ζωή γύρω τους. Αν δεχτούμε την αναλογία, το ερώτημα μου είναι, αν μπορούσε το σύστημα να συγκρατήσει τον ήλιο κρυμμένο για όσο επιθυμούσε. Μπορεί πραγματικά να συνεχιστεί επ’ αόριστο ο ολοκληρωτισμός, ο φασισμός, το μνημόνιο ή η νεοφιλελεύθερη πολιτική;
Μπορεί ξαφνικά να εξαφανιστεί ο χιλιετής θεσμός του ασύλου χωρίς συνέπειες; Μπορεί μια κοινωνία να δεχτεί έτσι ξαφνικά ότι οι αιτούντες χαρτιά και άσυλο δεν έχουν δικαιώματα και πρέπει να εξαφανιστούν πέραν του τείχους των εθνικών συνόρων; Μπορούμε να δεχτούμε να αρπάζουν με τη βία απεργούς πείνας; Αυτό το σύνολο των συλλογικών εγκλημάτων θα περνούσε έτσι απλά απ’ ολόκληρη τη κοινωνία, μια κοινωνία που αναγνώρισε το συλλογικό έγκλημα σε ένα «μεμονωμένο περιστατικό» και προκάλεσε την εξέγερση του Δεκέμβρη;
Η αστυνομία δε γινόταν να μπει στη νομική, επειδή το δίκιο μας πλημύριζε, άλλο αν εκείνη τη στιγμή δε το έβλεπε κανένας. Όλο το αξιακό μας σύστημα ως κοινωνία ήταν παραταγμένο προστατευτικά μπροστά σ’ αυτούς τους ανθρώπους κι ας μην ήταν ορατό σε κανέναν. Για να τους χτυπήσουν έπρεπε να τα βάλουν με το άσυλο, με τη δικαιοσύνη, με την ισότητα κλπ. Αν αυτό γινόταν κανονικότητα δε θα ήταν η ίδια, και αυτό έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για τη τάξη και την ασφάλεια τους. Βέβαια ο ολοκληρωτισμός είναι υπαρκτός αυτή τη στιγμή στο κόσμο, το ίδιο και ο φασισμός, και ακόμα κι ο Χίτλερ έκλεισε μια δεκαετία στην εξουσία, άρα τι σας λέω; Είναι απλώς η αίσθηση ότι εδώ δεν είναι αυτή η περίπτωση, και δεν είμαι αισιόδοξος άνθρωπος, τη προηγούμενη βδομάδα έλεγα σε συντρόφους ότι το ρολόι του φασισμού είναι έτοιμο να χτυπήσει μεσάνυχτα, αλλά ίσως αυτή είναι και η ώρα που εμφανίζονται τα φαντάσματα και είδα ξεκάθαρα, τι στιγμή της πλήρους απουσίας τους, κάποιες αλεξίσφαιρες ιδέες έτοιμες να πηδήξουν μαζί μας στη μάχη. Αν κρατάγαμε τη θέση μας, οι ιδέες μας θα γίνονταν όλο και πιο ορατές και το κλίμα θα αντιστρεφόταν αμέσως. Κάτι όμως που εμείς οι ίδιοι δε το πιστέψαμε, ούτε καν το σκεφτήκαμε.
Αυτό που ήθελα να ζητήσω, αλλά δε τόλμησα να το πω, δεν ήταν βέβαια ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι αναλώσιμοι και έπρεπε να αφήσουμε την αστυνομία να τους σακατέψει, αλλά ότι πρέπει να ψάξουμε να βρούμε κάτι από το παλιό ηρωισμό και την επιθετικότητα της αριστεράς και να μπούμε μπροστά τους για να τους προστατέψουμε, συστρατευόμενοι με τις πολύτιμες αξίες μας, που ήταν εκεί και μας περίμεναν μάταια.
